De rol van tafels in verduurzaming: versnelling en samenwerking in de utiliteitsbouw

Platform Duurzame Huisvesting (PDH) en de samenwerkingstafel utiliteitsbouw hebben als gezamenlijk doel verduurzaming binnen deze sector te realiseren en te versnellen. Vanuit PDH is de versnellingstafel opgezet ter ondersteuning en uitvoer hiervan. Waar deze tafel dicht op de praktijk staat, is de samenwerkingstafel meer gericht op benodigde randvoorwaarden en de publieke kant. Claudia Reiner brengt deze twee samen als voorzitter van beide tafels: “Met deze aanpak hebben we laten zien dat we de juiste condities kunnen scheppen om verduurzaming succesvol te kunnen realiseren.”

Claudia Reinier

De samenwerkingstafel utiliteitsbouw, bestaande uit voornamelijk publieke partijen, is voortgevloeid uit het Klimaatakkoord dat in 2019 is gepresenteerd. Om de afspraken rondom verduurzaming verder vorm te geven, is het Programma Versnelling Gebouwde Omgeving opgezet onder leiding van Hugo de Jonge, met vijf verschillende programmalijnen waarvan één de aanpak utiliteitsgebouwen is. Elke programmalijn wordt ondersteund door een samenwerkingstafel, in dit geval de samenwerkingstafel utiliteitsbouw, die een adresserende, signalerende en uitvoerende functie heeft.

Naast de samenwerkingstafel is er de versnellingstafel, die door PDH is opgericht. Deze tafel brengt verschillende marktpartijen bij elkaar om actuele onderwerpen, vraagstukken en uitdagingen rondom verduurzaming binnen de utiliteitsbouw te bespreken en concrete, haalbare acties te formuleren die de verduurzaming daadwerkelijk versnellen. In dit interview licht Claudia Reiner toe hoe beide tafels hun rol spelen in de verduurzamingsopgave.

Je bent inmiddels al meerdere jaren actief betrokken bij zowel de samenwerkingstafel utiliteitsbouw als de PDH versnellingstafels. Wat zijn jouw beweegredenen achter jouw betrokkenheid en wat haal je uit beide rollen?

“Er is altijd veel aandacht geweest voor de woningbouw, terwijl de utiliteitsbouw in het verleden nog over het hoofd werd gezien. Juist in deze sector ligt enorm veel potentieel om bij te dragen aan de verduurzamingsopgave. Dit besef is nu goed verankerd in het beleidsprogramma van het Rijk. Het benutten van dit potentieel, en utiliteitsbouw als enabler voor verduurzaming op de agenda krijgen is mijn motivatie geweest.

Grip hebben op de wisselwerking tussen markt en overheid is essentieel om deze verduurzaming te realiseren. Hiervoor is de stem vanuit de markt onmisbaar: alle knelpunten waar ondernemers tegenaan lopen, financiering, een woud aan wetgeving en zaken als vergunningverleningen vragen om de juiste aanpak. Wat hebben ondernemers nodig? Hoe ga je hiermee om? Deze inzichten haal ik op uit de versnellingstafels en neem ik mee naar de samenwerkingstafels. Door het duovoorzitterschap van de samenwerkingstafel met Annemarie Küppers als vertegenwoordiger van het Rijk, en ik als vertegenwoordiger van de markt, kunnen privaat en publiek goed op elkaar afgestemd worden. Zo ontstaat het juiste samenspel: de nodige randvoorwaarden worden gecreëerd en obstakels worden weggenomen, waardoor de markt in staat is om verduurzaming ook daadwerkelijk te realiseren.

Eén van deze randvoorwaarden is data gedreven verduurzaming. Hét mantra van Platform Duurzame Huisvesting. Dit als basis gebruiken vormt de oplossing voor veel uitdagingen waar we tegenaanlopen, waarbij het samenspel tussen het Rijk en de markt wederom van belang is. Het Datastelsel Verduurzaming Utiliteit is een mooi voorbeeld hiervan, wat zonder inzet van beide tafels niet tot stand zou zijn gekomen. Mijn uiteindelijke doel is om de data gedreven manier van aanpak in wetgevingstrajecten te krijgen. Het bewustzijn en de urgentie hiervoor is sterk toegenomen, alleen al door de problematiek van netcongestie.”

De samenwerkingstafel is ooit voortgevloeid uit het Klimaatakkoord met als doel tot actie te komen. De PDH versnellingstafels hebben dezelfde focus van actiegerichtheid. Wat zie jij als verdere overeenkomsten en verschillen?

“Bij de samenwerkingstafel ligt de nadruk meer op de publieke kant. Daar zijn partijen zoals gemeenten, netbeheer, de ziekenhuizensector en vertegenwoordigers van maatschappelijk vastgoed betrokken. Deze bredere samenstelling is belangrijk omdat het maatschappelijk vastgoed specifieke uitdagingen kent, die met hulp en inzicht vanuit de publieke sector op de juiste manier benaderd en aangepakt kunnen worden.

De versnellingstafels van PDH richten zich juist meer op de markt. Hier zitten marktpartijen die direct in de praktijk staan en verantwoordelijk zijn voor het realiseren van de verduurzamingsopgave. Deze partijen willen vaak snel vooruit en hebben minder boodschap aan beleidszaken, wat goed aansluit bij de focus op actiegerichtheid van de versnellingstafels.

Toch blijft het uiteindelijke doel van beide tafels hetzelfde: versnelling en opschaling van verduurzamingsoplossingen. De uitdaging is om doorbraken te realiseren en tot integrale oplossingen te komen.”

De samenwerkingstafel en versnellingstafel bestaan uit marktpartijen en overheid en zijn daarmee (deels) afhankelijk van het kabinet en regeerakkoord. Duurzaamheid staat hierin niet bepaald centraal. Hoe verhoudt de agenda van beide tafels zich wat dat betreft tot de agenda van het kabinet?

“De bestaande plannen rondom verduurzaming, zoals vastgelegd in het Klimaatakkoord, worden als staand beleid door het huidige kabinet overgenomen. Sophie Hermans, vicepremier en minister van Klimaat en Groene Groei, heeft aangegeven dat de gereserveerde middelen voor verduurzaming blijven bestaan, en dat de doelstellingen voor een energieneutrale gebouwde omgeving ongewijzigd blijven. Dit betekent dat het kabinet, de bestaande koers voortzet en daarmee de verduurzamingsdoelen niet afzwakt. Wat dat betreft is er dus weinig verandering in de agenda’s van beide tafels. Wel is de toon en de taal rondom verduurzaming veranderd.

De uitdaging ligt dan ook vooral in het tempo. Bovendien blijven nationale vraagstukken, zoals de stikstofcrisis en netcongestie, het tempo beïnvloeden. Europa kan met nieuwe wetgeving ook strengere eisen stellen, die we dan moeten overnemen. Hoewel de ambitie vanuit het kabinet niet verder wordt opgevoerd, blijft het aan de tafels om de snelheid van verduurzaming te bewaken en door te zetten.”

Netcongestie (filevorming op het elektriciteitsnet) is een hot topic binnen de utiliteitsbouw en onderwerp van bespreking bij zowel de samenwerkingstafel als versnellingstafel. Hoe dragen beide tafels bij aan oplossingen voor dit probleem?

“De versnellingstafel draagt bij aan het oplossen van netcongestie door inzicht te geven in mogelijke oplossingen en deze op te schalen op andere plekken. In plaats van het wiel steeds opnieuw uit te vinden, de aanwezige kennis optimaal te benutten. Een belangrijk onderdeel hiervan is het identificeren van belemmeringen in de markt en het zoeken naar manieren om deze met de juiste stakeholders op te lossen. De samenwerkingstafel helpt bij het weghalen van deze belemmeringen en het creëren van de juiste randvoorwaarden zodat oplossingen daadwerkelijk uitgevoerd en gerealiseerd kunnen worden.

Het flexpotentieel bij ondernemingen is een goed voorbeeld van een oplossing voor netcongestie: met behulp van een flexscan krijgen gebouweigenaren inzicht in hun energiegebruiksprofiel en beschikbare capaciteit. Met dit inzicht kunnen ondernemers zelf al eerst maatregelen nemen om hun energieverbruik te optimaliseren. Marktpartijen kunnen bovendien met dit inzicht van meerdere ondernemingen op een bedrijventerrein naar oplossingen zoals energyhubs. Op deze manier kunnen samenwerkingsvormen en techniek doorontwikkeld worden, en kan er voortgebouwd worden op best practices met het uiteindelijke doel een set aan instrumenten te hebben die voor verschillende problemen kunnen worden ingezet.”

Met oog op de toekomst: wat is jouw ideaalbeeld van beide tafels? En hoe is dit terug te zien in jouw rol als voorzitter nu en komende tijd?

“Dat is het realiseren van de transitie naar datagedreven verduurzaming. Het blijven prioriteren hiervan, daar ligt mijn focuspunt als voorzitter. Naast de nodige ondersteuning hiervan vanuit markt en overheid is de samenwerking tussen beide partijen onmisbaar en die blijven we voeden vanuit zowel de samenwerkingstafel als de versnellingstafel.”

Eerder verscheen er een interview over het duovoorzitterschap van Claudia Reiner en Annemarie Küppers van de samenwerkingstafel utiliteitsbouw. Benieuwd naar dit verhaal? Lees het interview hier.